Zespół Szkół w Borku Wlkp. we współpracy ze Stowarzyszeniem „DZIECKO”, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Gostyniu i Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Borku Wlkp. przeprowadził cykl zajęć profilaktycznych poświęconych zjawisku przemocy rówieśniczej w świecie realnym i cyberprzestrzeni. Uczestniczyli w nich uczniowie klas gimnazjalnych.
Dokuczanie i szykanowanie rówieśników to obecnie zjawisko powszechne. Wg diagnozy Instytutu Badań Edukacyjnych (z 2016 r.) prawie połowa uczniów do 15 r. życia doświadcza w mniejszym lub większym stopniu minimum raz w miesiącu dokuczania ze strony innych.
Przemoc rówieśnicza ma miejsce wtedy, gdy młoda osoba w wyniku działań swoich rówieśników doświadcza przykrości lub krzywdy. Sprawcy przemocy rówieśniczej mogą stosować bezpośrednią przemoc fizyczną: kopiąc, bijąc, popychając, szarpiąc, plując, zabierając lub niszcząc rzeczy ofiary itp., lub psychiczną: przezywając, nie odzywając się, wyśmiewając, plotkując, szantażując, obrażając, oszukując itp. Rozwój nowych technologii, przy wszystkich korzyściach, jakie ze sobą niesie, stworzył niestety również kolejne możliwości stosowania przemocy. Cyberprzemoc jest to przemoc z użyciem nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych – najczęściej Internetu i telefonu komórkowego. Może przybierać różne formy, najczęstsze z nich to: nękanie, grożenie, szantażowanie, podszywanie się pod kogoś w sieci, publikowanie lub rozsyłanie ośmieszających, kompromitujących zdjęć, filmów.
Uczestnicy zajęć prowadzonych przez terapeutę, specjalistę pomocy psychologicznej i interwencji kryzysowej rozmawiali o tym, czy w ich środowisku występuje to zjawisko i jakie formy przybiera. Dyskutowano też o tym, jak reagować na przemoc rówieśniczą, wskazywano też możliwości pomocy, z której mogą skorzystać młode osoby, doświadczające przemocy ze strony rówieśników lub będące jej świadkami.
Jak pokazują omawiane w czasie spotkań historie, na początku przejawy przemocy ze strony rówieśników wobec młodego człowieka są dość rzadkie. Z biegiem czasu pojawiają się nowe, coraz trudniejsze krzywdzonego zachowania, coraz więcej osób z klasy aktywnie zaangażuje w przemoc. Kiedy sprawcy zaczynają wykorzystywać Internet i nowe technologie, sytuacja robi się jeszcze bardziej skomplikowana i ma coraz więcej negatywnych skutków. Przemoc w Inter¬necie dociera do wielu osób, dzieje się w obecności wielu świadków. Część z nich w bardzo łatwy sposób może stać się sprawcami przemocy. Takie zjawiska psychologia opisuje terminem „efekt kuli śnieżnej”. Wyobraźmy so¬bie śnieżkę, która zaczyna staczać się z górki. Na początku toczy się wolno, stopniowo powiększa się i kręci coraz szybciej. Toczy się poza kontrolą, nikt nie wie w którą stronę zboczy; czy, gdzie i kiedy się zatrzyma. Tak samo może być z przemocą rówieśniczą. Bardzo łatwo doprowadzić do sytuacji, w której nikt nie będzie miał nad nią kontroli.
Zwrócono też uwagę, że sprawcami przemocy bezpośredniej są na ogół osoby, które ofiara zna. Inaczej może być w przypadku przemocy w cyberprzestrzeni. Krzywdzące materiały umieszczone w sieci mogą dotrzeć nie tylko do znajomych osoby pokrzywdzonej, ale również do zupełnie nieznanych osób. Przekonanie o anonimowości w Internecie, może sprzyjać przyłączaniu się do grona sprawców. Wie¬lu użytkowników Internetu może nie mieć też świadomości, że przez „polubienie”, przesłanie czy udostępnienie materiałów, które są krzywdzące dla nieznanej im osoby, stają się sprawcami przemocy. Podobnie może dziać się w przypadku przemocy bezpośredniej, zwłaszcza jeśli trwa ona długo. Coraz więcej osób może być w nią zaangażowanych, a świadkowie przemocy mogą stawać się jej sprawcami, nawet tego nie zauważając.
Uczestnicy zauważyli też, że często sprawcom przemocy rówieśniczej czasem wcale nie chodzi o skrzywdzenie innych osób, wywołanie u swoich ofiar trudnych i nieprzyjemnych uczuć. Nie zdają sobie sprawy, że przez swoje zachowania, które najczęściej określają „głupimi żartami”, „przedrzeźnianiem kogoś” czy „dobrą zabawą”, mogą sprawić, że rówieśnik poczuje się kimś gorszym czy nieważnym. Czasem takie zachowania mogą przerodzić się w sytuacje naruszenia prawa. Względem takich osób sąd rodzinny na podstawie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich może podjąć działania.
Prowadzący zwrócił też uwagę, że wiele młodych osób uważa, że cyberprzemoc jest nie do wykrycia, ponieważ jej sprawcy są anonimowi. To błędne myślenie. Każdy ruch w Internecie zostawia ślad, a dzięki współpracy policji i administratorów stron/serwisów internetowych, można ustalić, kto założył ośmieszającego bloga, włamał się do poczty elektronicznej czy wykorzystał czyjeś zdjęcie bez jego zgody lub rozpowszechnia krzywdzące informacje i wyciągnąć wobec niego prawne konsekwencje.
Niereagowanie na przemoc rówieśniczą sprawia, że się ona nasila, staje bardziej powszechna. Im dłużej trwa, tym trudniej jest sobie z nią poradzić. Warto reagować, szukać pomocy – u rówieśników oraz u dorosłych. Warto otwarcie prosić o pomoc, ponieważ może zdarzyć się tak, jak w omawianych na zajęciach historiach, że nikt nie zareaguje, jeśli nie zostanie o to poproszony wprost.
Warto pamiętać również o specjalistach, zajmujących się pomocą młodym osobom, które doświadczają przemocy rówieśniczej. W sytuacjach przemocy w Internecie lub przy użyciu telefonów komórkowych można skontaktować się z zespołem Helpline.org.pl – przez telefon 800 100 100 lub przez stronę www.helpline.org.pl (chat, e-mail lub wiadomość), od poniedziałku do piątku w godzinach 11:00–17:00.
Osoby doświadczające bezpośredniej przemocy rówieśniczej mogą zwrócić się po wsparcie do Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111, który działa codziennie w godzinach 12:00–20:00. Z konsultantami 116 111 można skontaktować się również przez stronę www.116111.pl, która umożliwia przesłanie anonimowej wiadomości online przez całą dobę.
Skutki przemocy rówieśniczej mogą być niebezpieczne. Wpływają niekorzystnie na samopoczucie i funkcjonowanie młodego człowieka, nasilają emocje takie jak wstyd, lęk i rozpacz, pojawia się upokorzenie i uczucie poniżenia. Przemoc rówieśnicza niesie też ze sobą długofalowe skutki: obniżoną samoocenę i problemy społeczne – trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji, życie w ciągłym stresie i poczuciu presji. Stałe podleganie presji ze strony rówieśników może doprowadzić w efekcie do poważnych zaburzeń somatycznych, psychicznych, a nawet do prób samobójczych wśród młodych osób.
Ofiary przemocy rówieśniczej zwykle nie mówią rodzicom czy innym dorosłym o swoich problemach. Wynika to z obawy pogorszenia się sytuacji bądź zemsty ze strony prześladowców.
NIE ZOSTAWIAJMY ICH SAMYCH. REAGUJMY!
Autor: Mirosław Sobkowiak
